Kim Daha Çok Hakkını Arıyor? Beyaz Yaka Çalışanlar Mavi Yakalılar Karşısında Neden Eridiler?
Son yıllarda enflasyonla görülen maaşlı çalışanların alım gücündeki erime kendi içinde de ayrışmaya başladı. Özellikle son 10 yıldaki ayrışma mavi yaka olarak tabir edilen işçilerin lehine olurken, eğitimli plaza insanı beyaz yaka nerede yanlış yaptığını düşünmek yerine isyan bayrağını çekmekle meşgul. Bu gidişle bu erime durmayacak gibi.
Son yıllarda beyaz yakanın sosyal medya yakınmalarına maruz kalmayan var mı?
Doktorların sosyal medyada tesisat ustalarının ücretler üzerinden yaptıkları ameliyat ek ödemeleri hesabı, kahvesini sabahları zincir markalar yerine evden taşımak zorunda kalan plaza çalışanları, skimpflasyon ve yemek ücretlerinin yüzünden yemeğini evden götürmeye başlayan muhasebeciler, geceler boyu çalışıp fazla mesai alamayan reklamcılar, usta başından az kazanan mühendisler…
Bu liste daha uzar gider.
Öncelikle eğitim sistemindeki değişikliklerle çok fazla “nitelikli” mezun verilmesi, bir yandan niteliğin içeriğini sorgulatırken, bir yandan da nicelik yüzünden arz fazlası yarattı.
Memur maaşlarının asgari ücret karşısındaki erimesinden yola çıkarak örnek oluşturulabiliyor.
Yurt dışını tercih edenler giderken, yurt içinde kalanlar enflasyonist ortamda acımasız kapitalizmle mücadelede çok yalnız kaldı.
Eğitimli insanların hak aramalarını, iş yaşamında mavi yakalılarla beyaz yakalıların durumunu Patronlar Dünyası’ndan Ali Kemal Erdem, uzmanlara sordu.
İşçi kesimi olarak görülen mavi yakalılarla beyaz yakalıların hak aramalarında yanlış bilenen bir gerçek eğitimli insanların bu konuda daha aktif ve iyi oldukları yönünde olurken, 2023 yılı Mobbing Raporu öyle demiyor.
Mobbingle Mücadele Derneği Başkanı İlhan İşman Patronlar Dünyasına yaptığı açıklamada, ‘Beyaz yakalılar genellikle kaybedecekleri çok şey olduğu için konfor alanını kaybetmek istemiyorlar. Mavi yakalılar ise hak arama konusunda daha ataklar’ ifadelerini kullanıyor.
“İşçi kesimi aileleriyle de dayanışma içinde.”
İşman, mavi yakalıların çoğunun asgari ücret aldığını ve işlerini kaybettiklerinde yine aynı düzeyde ücretle iş bulduklarını belirtiyor. Ayrıca mavi yakalı kesimin daha geleneksel ailelerin üyesi olması ve memleketleriyle bağlarının kuvvetli olması da işsizlik gibi süreçlerde aile dayanışması görmelerini sağlıyor.
“Beyaz yakalılarda rekabet var.”
Beyaz yakalılarda durum daha farklı, daha büyük meblağlarda borçları ya da kredileri olan kesim, işini kaybettiğinde daha yüksek maaş kaybediyor. İş arkadaşlarıyla mesleki dayanışma içinde değiller, çünkü rekabet halindeler ifadeleri bir düşündürüyor. ?
“Mavi yaka ile beyaz yaka ayrımı da düşünülmeli.”
Emek çalışmaları ve çalışma iktisadı uzmanı Prof. Dr. Aziz Çelik, mavi yakalıların sendikalaşma ve örgütlenme oranının yüksek olmasına dikkat çekerken, hak arama imkanlarının daha geniş olduğunu vurguluyor. Beyaz yakalıların daha ‘atomize’ yani ‘yalnız takıldığını’ belirtiyor. Çelik, aslen ‘mavi ve beyaz yakalı ayrımı’ için de tartışmaya açık olduğunu hatırlatırken, verdiği örnek mühendisler oluyor. Biz de herkesin maaş için çalıştığını bir hatırlatalım burada.
“Hak aramak, yakaya bağlı değil.”
Geçmişte DİSK’te de görev alan Prof. Dr. Çelik, hak aramanın yakaya bağlı olmadığını iletirken, ofis çalışanlarından da çok mücadeleci kişilerin çıktığını, imalatta çalışıp pasif kalanlar olduğunu da gördüğünü de iletiyor.
“Beyaz yakalılar yalnız adamdır.”
Avukat Mehmet Kadıoğlu, 70’li yıllardan bu yana yüzlerce iş davasına girmiş bir hukukçu olarak, mavi yakalıların daha örgütlü olmasının ‘sınıfsal bir durum’ olduğunu iletirken, daha mücadeleci hatta saldırgan olduklarını iletiyor ve acı gerçeği de ekliyor:
‘Beyaz yakalılar yalnız adamdır.’
“Mavi yakanın el becerisi var.”
Kadıoğlu, beyaz yakalının endişelerinin bireysel olduğunu, imaj kaygıları bulunduğunu iletiyor. ‘Nasıl işten atıldığını bile önemser’ diyen Kadıoğlu, mavi yakalının emeğe dayalı çalıştığı ve el becerisi olduğu için nerede çalıştığına çok takılmadığını da iletiyor.
“Çalışanlar mobbinge karşı haklarını bilmiyor.”
Araştırmacı yazar Canan Duman, duruma mobbing üzerinden bakınca bunun da yaka fark etmediği görülüyor. ‘Mavi yakalılar da beyaz yakalılar da zorbalıkla karşılaşıyor’ diyen duman, mağdurların mobbingi görmezden geldiğini, çalışanların çoğunun yasal haklarını bilmediğini açıklıyor.
“Mobbing mağdurları şirketlerde suçlanıyor.”
Mobbing mağdurlarının bunu dile getirmesinin sorun çıkartma, şikâyet etme, uyumsuzluk ve asilik gibi suçlamalarla karşılanmasından dolayı günümüz koşullarında beyaz yakalıların da mavi yakalıların da haklarını aramakta çekimser kaldıklarını düşünüyor.
